Munduko Osasun Erakundearen (MOE) azken txostenak irudi kezkagarria utzi du: planetako hamar lagunetik batek baino gehiagok buruko osasun arazoen bat pairatzen du. Guztira, mila milioi pertsona inguru dira, hau da, munduko populazioaren %14a. Azken hamarkadan gainera, osasun mentaleko arazoen hazkundea biztanleriaren hazkundea bera baino azkarragoa izan da, eta horrek erakusten du fenomenoa ez dela kasualitatea, baizik eta egiturazko arazo baten isla.
Emakumeengan eta herrialde pobreagoetan eragin handiagoa
Arazo horien artean nagusiki antsietatea eta depresioa agertzen dira, eta emakumeengan maizago hautematen dira: 581,5 milioi emakumek pairatzen dituzte gaitz horiek, gizonen 513,9 milioiren aldean. Genero-arrakala hori pandemian areagotu zen, depresio eta antsietate kasuak %30 igo baitziren emakumeen artean, gizonen kasuan %21-%24 bitartean hazten ziren bitartean.
Bestalde, txostenak azpimarratzen du arazoak ez direla berdin banatzen munduan: errenta ertain eta txikiko herrialdeetan aurkitu dira gehienak, non baliabideak urriagoak diren eta osasun mentalari eskaintzen zaion arreta askoz ere mugatuagoa den.
Adin txikikoak, zaurgarrien artean
Haur eta gazteen artean ere agerikoa da arazoaren larritasuna. MOEren arabera, bost eta bederatzi urte bitarteko haurren %7k buruko arazoak zituzten 2021ean, eta hamar eta hemeretzi urte bitarteko nerabeen artean, ehunekoa %14ra igotzen zen. Ez da kasualitatea: buruko gaitzen heren bat 14 urte bete aurretik garatzen da, eta 25 urterako ia bi heren dagoeneko agertzen dira. Horrek agerian uzten du prebentzioa eta hezkuntzan osasun mentalaren trataera goiztiarra ezinbestekoak direla.
Suizidioa: gazteen tragedia ikusezina
Txostenak arreta berezia jarri du suizidioan, eta Devora Kestel MOEko arduradunak honela definitu du: «oraindik ere sarriegi gertatzen den tragedia». Heriotza-arrazoi nagusietako bat bihurtu da gazteen artean, herrialde aberatsetan zein pobreetan. 2021ean bakarrik, 727.000 pertsona inguruk egin zuten beren buruaz beste. Datu horrek erakusten du ez dela soilik osasun kontu bat: gizarte osoari eragiten dion arazo sakona da, dimentsio ekonomiko, sozial eta kulturala ere badituena.
Baliabide ekonomiko urriegiak
Arazoaren tamaina ikusita, MOEk azpimarratu du herrialdeek oraindik ez dutela behar bezalako inbertsiorik egiten arlo honetan. Batez beste, aurrekontuen %2 besterik ez da bideratzen buruko osasunaren arretara. Hori dela eta, erakundeak dei egin die gobernuei egoera lehentasunezko gisa har dezaten eta baliabide gehiago jar ditzaten, bestela nekez egingo baita aurrera.
Premiazko neurriak eskatzeko garaia
Txostenak azpimarratzen duenez, buruko osasunaren aldeko ekintzak ez dira soilik medikuak edo psikologoak indartzea: beharrezkoa da politika publikoak berrantolatzea, estigma sozialari aurre egitea eta zaintza sistematikoagoa eskaintzea, batez ere gazteen artean. MOEren hitzetan, «osasun mentala babestea ezinbesteko baldintza da ongizate orokorra bermatzeko eta gizarte jasangarriagoak eraikitzeko».
