Espezie mehatxatuak kontserbatzeko lanean dabiltzan adituek zailtasun nagusi bati egin behar izaten diote aurre: ale gutxi geratzen dira eta ia ezinezkoa da beraien arrastoa topatzea. Batzuek iheskorrak dira, beste batzuk populazioaren gainbeheragatik oso zailak aurkitzeko.
Life Kantauribai proiektuak, Europako funtsen babesarekin, erronka hori gainditzeko bide berritzailea aukeratu du: “ingurumen ADNa” izeneko teknika. Metodo horrek urak eramaten dituen zelula genetikoak aztertzen ditu, horrela jakin ahal izateko zein espezie bizi diren eremu jakin batean.
Pello Isasiren azalpenak
Orekan-Gestion Ambiental enpresako teknikari Pello Isasik azaldu duenez, «izaki bizidunek zelulak askatzen dituzte bizitzako funtzioetan, hala nola haztean, ugaltzean edo gorotzak egitean. Ibaia, berriz, zelula horien garraiatzaile modura jokatzen du».
Horri esker, ur lagin gutxirekin ibai zabalagoak azter daitezke eta laginketa lanetan beharrezko pertsonen kopurua asko murrizten da. Gainera, metodo honek abantaila handia dauka: ez du zuzenean animaliekin harremanetan sartzerik behar, eta horrela saihesten dira espezieei transmititu dakizkiekeen gaixotasunak edo haien habitatarekiko eragin kaltegarriak.
Nola funtzionatzen du?
Teknikariek ura jasotzen dute aurrez esterilizatutako bidoietan eta ponpa peristaltiko baten bidez zelula-tamainako poroak dituzten filtroetan pasatzen dute. Bertan geratzen dira espezieek utzitako zelulak. Ondoren, laginak Valentziako laborategi batera bidaltzen dituzte, eta PCR bidez espezie bakoitzaren arrasto genetikoa baieztatzen da.
Isasik nabarmendu duenez, «laborategian ondo frogatutako teknika da, baina oraindik gutxi aplikatu da eremu naturalean. Hala ere, oso itxaropentsua da».
Lortutako emaitzak eta hutsuneak
Ingurumeneko ADNari esker, Kantauribaiko taldeak bisoi europarra eta desman iberikoa bezalako ugaztun arraroen arrasto genetikoa atzeman du, biak ere desagertzeko arrisku larrian dauden espezieak. Arrainetan, sabaloa eta burtaina ere detektatu dituzte.
Hala ere, Margaritifera izeneko ibaietako muskuilu arraroaren inguruko berririk ez dute izan. Espezie hori Bidasoa ibaian bizi izan zela frogatuta zegoen aurreko ikerketetan, baina oraingoz ez dute haren ADN aztarnarik aurkitu.
Metodo tradizionaletik berrira
Orain arte, bivalbo arraro hori bilatzeko metodo tradizionala erabiltzen zen: bost lagun edo gehiago ibaira sartuta, ordu luzez mirafondoak erabiliz ibiltzea aleak topatzeko itxaropenarekin. ADN ingurumenari esker, lana asko laburtu da: nahikoa da bi pertsona ibaiaren hainbat puntutan ura jasotzera joatea.
