Ikasle batek liburu bat irakurri beharra duenean, ez da gaur goizekoa bide alternatiboen bilaketa. Duela urte batzuk ere ohikoa zen laburpenak, kapituluen ideia nagusiak edo testuaren “gakoak” biltzen zituzten webguneetara jotzea, lan bat entregatzeko edo azterketa bati aurre egiteko. Aldatu dena tresna da: web-orri haiek betetzen zuten hutsunea, gero eta maizago, adimen artifizialak betetzen du.
Ikasketak “prozesatzeko” tresna bihurtuta
Adimen artifiziala ikasleen egunerokoan sartzen ari da, ez bakarrik ikasgaietako testu laburrekin, baita liburuekin ere. Praktikan, ikasle askok IAk eskaintzen duen abantaila bera bilatzen du: denbora aurreztea eta informazioa azkar eskuratzea. Horrek ikasketa-modua eraldatzen du, irakurketaren erritmoa apaldu eta “kontsulta azkarraren” logika gailentzen denean.
ChatGPT baino gehiago: PDFa sartu, mapa egin, aurkezpena prestatu
Tresnen zerrenda ere ez da bakarra. ChatGPT-rekin batera, XMind, Gamma eta Leonardo bezalako aplikazioak erabiltzen dira, eta horrek aukera sorta zabala irekitzen du. Liburuaren PDFa igo eta laburpena eskatu daiteke; edukien arteko loturak ikusgarri egiteko kontzeptu-mapak sortu; eta, gainera, aurkezpenak prestatzea ere automatizatu daiteke, kontzeptu nagusietan oinarrituta irudiak edo bideoak sortzeraino. Horrela, ikasketa-prozesuaren zati handi bat “ekoizpen” bihurtzen da: ideiak atera, egituratu eta aurkezpen-formatuan jarri.
Azalpen pertsonalizatuak: paragrafo zaila “txikitu” eta ulertzeko
Beste erabilera ohiko bat da IArekin elkarrizketa moduan aritzea. Ikasleak galdera zehatzak egin ditzake eta erantzun azkarrak jaso; testu zati bat ulertzen ez bada, azalpena eskatu; edo definizio sinpleagoak eta eskema laburrak eskatu, norberak nahi duen moduan “xehatuta”.
Hori da askok bilatzen dutena: eraginkortasuna, abiadura eta moldagarritasuna. Baina bide labur horrek badu kontrapartida: erantzunak azkarrak diren neurrian, ulermena ere azalekoago geratzeko arriskua handitzen da.
Tresna lagungarria, baina ondorio posibleak: irakurmena, idazmena eta arrazoiketa
Alde praktikoarekin batera, zalantzak ere sortzen dira. Adimen artifiziala baliagarria bada ere, lanak gehiegi haren esku uzteak norberaren gaitasunak ahuldu ditzakeela pentsatzen da: irakurmenaren ulermena eta idazmen gaitasuna, batetik; eta testuak aztertzeko arrazoimena eta hausnarketarako abilezia, bestetik.
Irakurketak dakarren ekarpen bat ere ez da txikia: hiztegia aberasten du, eta hori ez da berdin-berdin ordezkatzen laburpen automatiko batekin.
Galdera nagusia: non jarri muga?
Azken finean, kezka ez da teknologiaren existentzia bera, baizik eta erabileraren pisua. Guztia adimen artifizialari uzten bazaio, zer gertatzen da gure garunarekin eta ikasteko moduekin? Horregatik, gero eta gehiago aipatzen da oreka bilatu beharra: IAk laguntza izan dezala —paragrafoak argitzeko, egiturak egiteko, ideiak antolatzeko—, baina ez dezala ordezkatu irakurketaren sakontasuna, idazketa propioa eta hausnarketa. Ikasle askorentzat, erronka horixe da: tresna aprobetxatu, baina ikastea ez “externalizatu” guztiz.
