Europan basurde populazioa 13,5 eta 19,6 milioi ale artean zebilen azken Afrikako txerri-sukar (ATS) agerraldia iritsi aurretik, espeziearen dentsitatea jasotzen duen lehen mapa europar harmonizatuak ondorioztatu duenez. Lanak kontinente osoko ikuspegi bateratua eskaintzen du, eta orain arteko neurketa-sistemek zuten arazo nagusietako bati heldu dio: herrialde bakoitzak erabilitako metodoen desberdintasunak bateratzea.
2×2 kilometroko bereizmena, eta benetako datuekin doitutako eredua
Mapa ENETWILD faunaren behaketarako partzuergo europarraren bidez osatu dute, Europako Fauna Basatiaren Behatokiaren (EOW) aditu-sareak bildutako erreferentzia-balioak oinarri hartuta. Emaitza, gainera, EFSA Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzaren argitalpen tekniko gisa plazaratu dute.
Ekimenaren helburua ez da izan “asko edo gutxi” moduko estimazio orokorretan geratzea, baizik eta dentsitate-kalkuluetara pasatzea: kilometro koadroko zenbat basurde dauden jakitea. Horretarako, 2×2 kilometroko sareta erabiliz landu dute mapa, eta IREC ehiza-baliabideen ikerketarako institutuko taldeak azpimarratu du lortutako xehetasun-maila «orain arte inoiz ikusi gabekoa» dela Europako lurreko espezie basatietan.
Lanaren sendotasuna bermatzeko, ereduak benetako datuekin kalibratu dituzte, Europa osoan banatutako 80 behaketa-punturen inguruko informazioa erabilita. IRECen arabera, horrek «herrialdeen arteko konparagarritasuna» eta «arrisku-ereduetan aplikatzeko erabilgarritasuna» hobetzen ditu, bereziki epidemiologiarekin lotutako kalkuluetan.
Hazkunde “azeleratua”, eta ATSaren itzala
Azterlanak dio ehiza bidezko harrapaketen batez bestekoa azken hamarkadan handitu den arren, basurde populazioak «etengabe eta azkar» ari direla hazten. Horrek, ikerketaren arabera, «arrisku kritikoa» ekar dezake animalien osasunerako eta landa-ekonomiarako, batez ere ATS bezalako gaixotasun infekziosoak hedatzeko aukeragatik.
Orain arte, arazoa kudeatzeko oztopo handienetakoa datuen “zatiketa” izan dela gogorarazi du IRECek: zenbaketa-sistema ezberdinek zaildu egiten zuten panoramaren irakurketa bateratua. Mapa berriarekin, ordea, informazioa harmonizatu dute, eta horrek koordinazio handiagoa ahalbidetu dezake neurriak diseinatzean.
Dentsitate handiena mendebaldean, eta beheranzko joera ekialdean eta iparraldean
Mapak erakusten du basurde presentzia handiagoa dela Europako mendebaldeko eremuetan: Espainiako eta Frantziako estatuetan, Italian, Europako erdialdean eta Adriatikoaren kostaldean. Kontrara, dentsitatea beherantz doa ekialdera eta, batez ere, iparraldera, nahiz eta Norvegian ere ale kopuru nabarmena ageri den.
Iberiar penintsula: “dentsitate muturreko” eremuak eta Nafarroako igoera
Iberiar penintsulari begira, mapak hainbat gune seinalatzen ditu «dentsitate populazional muturrekoa» dutela esanez. Bereziki kezka-iturri gisa aipatzen da Mediterraneoko korridorea: Frantziako hegoaldetik eta Kataluniatik penintsulako hego-ekialderaino doan ardatza, non, ikerketaren arabera, txerri-aziendaren kontzentrazio handiak eta komunikazio-azpiegitura ugari ere pilatzen diren.
Penintsulan, oro har, 2,4 milioi basurde inguruko estimazioa jasotzen da, eta Kataluniako eremu zehatzean 200.000 ale baino gehiago aipatzen dira. Nafarroari dagokionez, 2000 eta 2022 arteko datuekin, basurde populazioa %48 hazi dela jasotzen du azterlanak.
Jarraipen-sareak eta ehiza-datuen erabilera, kudeaketarako giltza
Espainiako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioaren FAUNET sareak Fototrampeoaren bidez egindako jarraipen “trinkoa” ere aipatzen da, Estatuko hainbat eremutan bildutako datuek dentsitate-estimazioak fintzen laguntzen dutelako. IRECek dio informazio horrek ATSaren transmisio-dinamika ulertzeko eta zaintza sanitarioa indartzeko balio duela, besteak beste, hilotzen bilaketan eta kontrol-neurriak zehaztean.
Horrez gain, ikertzaileek azpimarratzen dute ehiza-estatistikak ere tresna eraginkor bihur daitezkeela: dentsitate eredu zehatzak harrapaketa ofizialekin uztartuta, «erauzketa-tasak» kalkulatu daitezke, eta horren bidez ebaluatu ea egungo «presio zinegetikoa» nahikoa den populazioa jaisteko eta gaixotasunaren hedapena mugatzeko.
Amaitzeko, IRECen esanetan, lan honek «mugarri bat» ezartzen du Europako zaintza sanitarioan, eta berriro azpimarratzen du mugak ezagutzen ez dituzten erronka biologikoei aurre egiteko biderik eraginkorrena «nazioarteko lankidetza zientifikoa» dela.
