Zientzialariek urrats garrantzitsua egin dute animalien adimenaren ulermenean: txinpantzeek gizakien antzeko pentsamendu arrazionala garatzeko gaitasuna dutela iradoki dute, eta, batez ere, sinesmenak berrikusteko ahalmena dutela frogatu dute, ebidentzia berriak aurkezten zaizkienean.
Ikerketa Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) eta Utrechteko Unibertsitateak (Herbehereak) zuzendu dute, eta Science aldizkari entzutetsuan argitaratu dituzte emaitzak. Aurkikuntzak pentsamendu arrazionalaren oinarrizko ezaugarri bat animalia ez-gizakietan identifikatu du: iritzia aldatzeko gaitasuna, informazioaren sendotasunaren arabera.
Esperimentu harrigarria Ugandako uharte batean
Azterketa Ugandako Ngamba uharteko txinpantzeen santutegian egin da. Han, ikertzaileek bi kutxa jarri zizkieten txinpantze talde bati: batek janaria zuen barruan eta besteak ez. Lehenik, arrasto edo pista ahul bat eman zieten —zein kutxatan zegoen saria iradokiz— eta, ondoren, froga sendoago bat aurkeztu zieten kontrako norabidean.
Emaitza argia izan zen: txinpantzeek aukera aldatzen zuten bigarren froga sinesgarriagoaren arabera. Hau da, informazio berria jaso ahala, beren usteak egokitzen zituzten —gizakion arrazoiketa kognitiboaren antzera—.
Zientzialariek azpimarratu dutenez, horrelako pentsamendu “malgua” gizaki txikiengan, lau urte inguruko haurrengan, ikusten da gehienetan. Horregatik, ikerketaren egileek pozik hartu dute primateengan antzeko portaera aurkitzea, eta gizakien eta txinpantzeen arteko antzekotasun kognitiboari buruzko eztabaida berriro piztu dute.
Arrazionaltasunaren oinarriak ez dira gizakion esklusiboak
Esperimentuaren emaitzek zalantzan jartzen dute orain arte nagusi izan den ideia bat: arrazionaltasuna ez dela gizakiaren ezaugarri bakarra. Ikertzaileek azaldu dutenez, sinesmenak ebidentzian oinarrituta eraiki eta berrikusteko gaitasuna ez da soilik gure espezieari dagokion ezaugarria.
Horretarako, taldeak esperimentu zorrotz kontrolatuak egin zituen eta eredu konputazionalak erabili zituen, emaitzak portaera instintibo bati zor zitezkeen aukera baztertzeko. Txinpantzeek ez zuten soilik azken seinaleari jarraitu edo ikusgarriena aukeratu —hipotesi sinpleagoak baztertuta geratu ziren—; aitzitik, euren erabakiak estrategia arrazionaletan oinarritu zituztela egiaztatu zen.
«Emaitza hauek erakusten dute txinpantzeek errealitatea aztertzeko gaitasun aktiboa dutela, eta frogak balioztatzen dituztela euren aukerak berrikusteko orduan», adierazi dute ikertzaileek azterlanaren laburpenean.
Arrazoiketa-mapa ebolutiboa eraikitzen
Emaitza hauen ondoren, ikertzaileek beste primate espezie batzuetara zabaltzeko asmoa dute azterketa, eta arrazoiketa gaitasunen mapa ebolutibo bat osatu nahi dute. Helburua da ulertzea noiz eta nola agertu zen pentsamendu arrazionalaren oinarria primateen garapenean.
Talde bereko kideek beste ikerketa-lerro batzuk ere jorratu dituzte, hala nola txakurren enpatiari edo haurren gaitasun numerikoari buruzkoak, eta ondorio berera iritsi dira: «Animaliek espero zena baino askoz gehiago ulertzeko eta pentsatzeko ahalmena dute».
Giza pentsamenduaren mugak berridazten
Ikerketa honek ez du soilik txinpantzeen adimena azpimarratzen, baizik eta gizakiaren berezko nagusitasun intelektualaren ideia kolokan jartzen du. Arrazionaltasuna —hau da, frogetan oinarritutako sinesmenak eraikitzeko eta aldatzeko gaitasuna—, orain arte gizakion pribilegio gisa ulertzen zena, beste espezie batzuen garunean ere piztuta egon daitekeela erakutsi du.
«Ugandako santutegi horretan ikusitakoa ez da portaera erreflexu hutsa; frogen logika ulertzeko eta ondorioak ateratzeko ahalmena dago atzean», laburbildu dute egileek.
Eta, hala, zientziak berriro erakutsi du eboluzioaren ardatzak ez duela marra zuzenik: gizakia ez dago urrun hainbeste bere ahaide primateetatik, eta pentsamendu arrazionalaren sustraiak gure oihanean ere badira.
