Mundu birtualean murgilduta bizi den belaunaldi baten erretratua egin du UNICEFek argitaratu berri duen ikerketa zabal batean. Haurtzaroa, nerabezaroa eta ongizate digitala izeneko txostenak agerian utzi du haur eta nerabeak inoiz baino konektatuago daudela, baina, aldi berean, haien osasun emozionala, harreman sozialak eta ongizate pertsonala inoiz baino gehiago daudela jokoan.
Ikerketa hau mundu mailan egin den azterlanik handiena izan da arlo honetan. Estatu espainiarreko 100.000 haur eta gazte inguruk parte hartu dute, tartean milaka EAEko eta Nafarroako ikasle. Parte-hartzaileek 10 eta 18 urte bitarteko adina dute, eta euren errealitatea oso argi marrazten dute: bizitza pantailen bidez ulertzen dute, eta mundu digitalak baldintzatzen ditu euren harremanak, autoestimua eta emozioak.
Haurrak gero eta lehenago konektatzen dira
UNICEFek jasotako datuek erakusten dute lehen mugikorra gero eta lehenago eskuratzen dela: haurrek, batez beste, 10,8 urte dituzte telefonoa jasotzen dutenean. 10 urterekin, haurren %41ek jada mugikorra du, eta 12 urterekin kopurua %76ra igotzen da. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzara iristerakoan, ia guztiek —%93k— telefono propioa darabilte.
Mugikor horiek sare sozialetarako ate dira: nerabeen %92k gutxienez sare sozial batean parte hartzen du, eta %75ek hiru edo gehiagotan. Lehen Hezkuntzako azken mailetan ere, ikasleen %78k dagoeneko sare sozialetan presentzia dute, adin-tarte gero eta gazteagoetan digitalizazioa errotzen ari dela erakutsiz.
Sareetan orduak eta emozioetan ondorioak
Ikerketaren arabera, gazteen %9k egunean bost ordu baino gehiago ematen du sare sozialetan astean zehar, eta %20k baino gehiagok asteburuetan. Gainera, %5,7k erabilera problematikoa egin dezake, eta ehuneko hori handitu egiten da Batxilergoan, adin honetan neskek arrisku handiagoa dutelarik.
Sareetan hainbeste orduk ondorioak ditu: antsietate handiagoa, bizi-kalitate txikiagoa, jazarpen digitala eta bikote-harremanetan kontrol moduak. Santiago de Compostelako Unibertsitateko Antonio Rialek adierazi duenez, «nerabeen %25ek eskola-jazarpena jasan du, %10ek ziberjazarpena, eta bikotea duten hirutik batek sareen bidezko kontrol edo xantaia bizi izan du». Haren ustez, «indarkeria digitalaren formak gero eta ohikoagoak dira nerabeen egunerokoan».
Gurasoen ohiturek arrasto zuzena uzten dute
UNICEFen arabera, helduek erakusten duten pantaila-portaerak eragin zuzena du seme-alabengan. Bazkalorduan mugikorra erabiltzen duten gurasoen seme-alaben artean, %25ek sare sozialetan bost ordu baino gehiago ematen du asteburuetan; mugikorra baztertzen duten gurasoen artean, berriz, %18k baino ez.
Joera hori errepikatzen da beste esparruetan ere: pornografiaren kontsumoan (%27,5 vs %34,3) edo ezezagunak sareetan onartzean (%31,6 vs %40,3). Ondorioa argia da: helduek zenbat eta arduragabeago jokatu, orduan eta arriskutsuagoak dira gazteen ohiturak.
Sexu-edukiak, jazarpena eta isiltasuna etxean
Ikerketaren beste atal batek erakusten du nerabeen arteko sexu-edukien presentzia kezkagarria dela. Inkestatuen %58k ezezagunekin hitz egin du sarean, %25ek mezu sexualak jaso ditu, eta %9k presioak jasan ditu eduki erotikoak bidaltzeko. Pornografia kontsumoa, gainera, 11 urterekin hasten da batez beste, eta gazteen %30ek noizbait ikusi duela aitortu du.
Hala ere, txostenak nabarmentzen du sexu-hezkuntzaren hutsunea: gazteen %70ek ez dute sexuari buruz hitz egiten etxean, eta gehienek deskonektatzeko eta hezkuntza emozional handiagoa jasotzeko beharra adierazi dute.
Ongizate digitala, osasun publikoko kontu bat
UNICEFek dioenez, teknologiaren erabilera desorekatuak osasun publikoaren esparruan hartu behar du tokia, izan ere, haurren garapen fisikoan, emozionalean eta sozialean eragina du. Txostenak eskatu du ingurune digital segurua eraikitzea, indarkeria digitalari aurre egiteko baliabideak indartzea, eta mugikorren erabilera arautzea ikastetxeetan.
Gainera, erakundeak estrategia bateratu bat proposatzen du —instituzioak, eskolak, familiak eta sektore pribatua inplikatuta—, adingabeen parte-hartze aktiboarekin. Horren beharra agerikoa da: herritarren %90ek baino gehiagok kezka adierazi du ingurune digitalaren arriskuen aurrean.
Ondorioa: pantaila artean hazten, baina laguntza beharrez
Ikerketak ez du teknologia gaitzesten, baina bai zaintza eta orientazio faltaren arriskuak azpimarratzen ditu.
Gazteak mundu digital batean ari dira hazten, eta erronka da konektibitate hori ongizatearekin orekatzea. Horretarako, beharrezkoa da gizarte osoak —familiak, eskolak eta erakundeak— ardura partekatua izatea, eta haurrei ez soilik konektatzen, baizik eta bizitzen irakastea.
