Dieta mediterraneoa, mundu osoan osasunaren eredu gisa aitortua, gero eta zailagoa bihurtzen ari da etxe askorentzat. Kontsumo Prezioen Indizeak (KPI) erakusten duenez, lekaleak eta barazki freskoak %99 garestitu dira azken hamarkadan, arrautzak ia %77 eta frutak %53. Prezio igoera horiek zalantzan jartzen dute ohiko elikadura osasungarri bati eusteko aukera askorentzat.
Egun berezia da gaur: Dieta Mediterraneoaren Eguna ospatzen da, eta ospakizunak, ohiko onurak goraipatu arren, erronka handiak azaleratu ditu, besteak beste elikagai freskoen garestitzea, bizitza sedentarioak eta elikadura azkar edo industrialaren gorakada.
Osasunerako eredua, baina gero eta garestiagoa
Dieta mediterraneoaren oinarriak ondo ezagunak dira: barazkiak eta ortuariak otordu guztietan, fruta postrean, eta olio-olioa gantz nagusi gisa erabiltzea. Gainera, ogia, pasta, arroza edo kuskusa egunerokoan kontsumitzea gomendatzen da, ahal bada osoko aleekin egindakoak.
Fundacion Dieta Mediterranea erakundearen arabera, arrain urdinaren kontsumoa astean behin edo bitan egitea da gomendagarriena, eta arrautzak hiru edo lau aldiz astean. «Arrautzek kalitate handiko proteinak dituzte eta haragiaren edo arrainaren ordezko bikainak izan daitezke», azaldu dute.
Bestalde, esnekiak, batez ere gaztak eta jogurtak, egunero hartzea gomendatzen da, eta ura izatea edari nagusia, egunean 1,5 eta 2 litro artean.
KPIaren arabera, elikagai oinarrizkoak, igoeran
Irailaren datu ofizialen arabera –urrikoak oraindik argitaratu gabe daude–, KPIak adierazten duenez, elikagai mediterraneo tipikoenek prezio igoera handienak izan dituzte azken hamar urteetan:
- Barazki eta ortuariak: %99
- Arrautzak: %76,8
- Frutak: %52,8
- Arroza: %43,5
- Gazta: %42
- Arrain freskoa: %34,6
Oliba-olioaren kasua berezia da: %21,3 garestiagoa da 2015arekin alderatuta, baina %50,3 igo da azken bost urteetan. Jogurtaren prezioa, berriz, %23,8 hazi da azken bost urteotan.
Are gehiago, ura bera ere ez da salbuespena: iturburuko edo mineral naturala den ur botilatua %30 garestiagoa da gaur egun duela bost urte baino.
Arrautzak, aztergai berezia
Azken hilabeteetan arreta berezia jaso dute arrautzek, eskaera handiaren ondorioz prezioa gora egin duelako. Egoera hori okertu egin da hegazti gripeak eragindako konfinamenduekin, Estatuko ia 2.000 udalerritan oiloak giltzapetuta egon baitira kutsadura gehiago saihesteko. Euskal Herrian, 18 udalerri izan dira neurri horren eraginpean.
Erronka berriak: prezioak, ohiturak eta bizimodua
Dieta mediterraneoa ez da soilik elikadura eredua, bizimodu oso bat baizik: jarduera fisikoa, elikadura orekatu eta komunitatearen garrantzia uztartzen ditu. Hala ere, gaur egun aurrean dituen erronkak ez dira nolanahikoak: elikagai osasungarrien garestitzea, bizitza sedentarioagoak eta elikadura azkarreko proposamenen normalizazioa mehatxu bihurtzen ari dira.
Hala ere, adituek ohartarazi dute: dieta mediterraneoa osasunerako funtsezkoa izaten jarraitzen du, eta gizarte osoaren inplikazioa behar da elikadura jasangarri, hurbil eta eskuragarri baten alde egiteko.
«Ezin dugu onartu osasuntsu jatea luxu bihurtzea», diote elikadura arloko erakundeek.
Ondorioa: elikadura osasungarria, erronka soziala
Dieta mediterraneoa osasunaren eta bizimodu orekatuaren sinbolo izaten jarraitzen du, baina gaur egun, gero eta gehiago, ekitatearen eta iraunkortasunaren adierazle ere bada.
Prezio igoerek agerian uzten dute elikadura osasungarria ez dela guztientzat berdin eskuragarria, eta horrek hausnarketa kolektibo bat eskatzen du: nola egin elikadura tradizional eta osasuntsua denon eskura egon dadin, baita inflazioaren garaietan ere.
