Otsailaren 2tik aurrera, indarrean dago Adimen Artifizialaren Europako Araudiaren (IA Araudia) lehen multzoa. Araudi horrek debekatutako praktiken zerrenda jasotzen du, eta berau ez betetzeak 35 milioi eurorainoko edo enpresen urteroko fakturazioaren %7rainoko isunak ekar ditzake. Neurri zorrotz hauek bereziki enpresei eragingo die, batez ere beren langileen kontrola egiteko AI tresnak baliatu nahi dituztenei.
Langileen kontrola debekatuta
Debeku nagusien artean, langileen jarraipen eta kontrol sistematikoa egiteko asmoz garatutako IA aplikazioak daude. Praktika horiek, orain, legez kanpo geratu dira Europako Batasunaren mugen barruan, enplegatuen pribatutasuna eta giza duintasuna urratzen dutelakoan. Hortaz, enpresek arreta berezia jarri beharko dute beren barne prozesuetan, halako tresnak bazter utzi edo erabat eraldatu beharko dituztelako.
Europako agintariek argi utzi dute neurri honek ez duela ekiditen IAren erabilera orokorra, baina bai helburu kontrolatzaileak dituzten automatizazio-sistemak. Izan ere, Erakundeek jakinarazi dutenez, «langileen lan-eskubideak babestea ezinbestekoa da, nahiz eta AI tresnak produktibitatea handitzeko oso tresna baliagarriak izan daitezkeen».
Zigor-araubidea: 35 milioi euro edo fakturazioaren %7
Ez betetzeagatiko zigorrak ez dira edonolakoak: egoera larrietan, enpresaren fakturazioaren %7raino edo 35 milioi eurorainoko isunak aurreikusi dira. Arau-hauste larrienen artean, gainera, langileen kontrol iraunkorra egitea, kaleratze- edo ordainsari-erabakiak IAren erabateko irizpideen esku uztea edota datu pribatuen erabilera desegokia sartzen dira.
Esperientzia berritzaileak ere kontuan hartu dira: IA sistemak, besteak beste, langileen emozio edo jokabideak monitorizatzeko erremintak proposatzen hasi ziren zenbait enpresa. Hala ere, araudiak argi eta garbi utzi du ez duela onartuko halako teknologien ezarpenik, pertsonei eragin dezaketen kalte psikologikoa, estresa eta diskriminazio-arriskuak direla medio.
Industria, teknologia eta gizartearen arteko oreka
Batzuek diote neurri hauek gehiegizkoak izan daitezkeela Europako konpetitibitatea murrizteko, AI garapenean aurrera doazen beste lurralde batzuen aldean. Besteek, ordea, positibotzat jotzen dute, uste baitute hobeto babestuko dituela langileen eskubideak eta, oro har, pertsonen pribatutasuna.
Europako Batzordeko kideek azaldu dutenez, «egungo testuinguruan, IA oso azkar garatzen ari da. Hori dela eta, ezinbestekoa da oinarri etiko, legal eta sozial sendoak ezartzea, gero ekonomiari eta berrikuntzari ere bultzada eman ahal izateko, baina pertsonen eskubideen kaltetan izan gabe».
Enpresentzako erronkak eta aholkularitza beharra
Araudia indarrean sartzeak lan handia ekarriko die enpresei: sektore askok IA sistemen berrikuspen zehatza egin beharko dute, orain arteko erabilerak lege berriarekin bat datozen edo ez aztertzeko. Hala, IT aholkularitza enpresen eskariak gora egingo duela aurreikusten da, eurengandik laguntza behar izango baitute enpresa ugarik.
Bestalde, sindikatuek adierazi dute neurri honek haien eskubideekiko kezka aspalditik egon dela mahai gainean, eta pozik agertu dira babes juridiko indartsuago bat lortu delako: «Orain, langileen pribatutasunari dagokionez, gauzak argiago daude: enplegatzaileek ezin izango dute AIren izenean dena kontrolatu».
Etorkizuneko urratsak
Lehen debekuen multzoa otsailaren 2an aktibatu bada ere, adituek esan dutenez, datorren urtean arau gehiago etor daitezke, bereziki adimen artifiziala segurtasun, osasun edo administrazio publikoan aplikatzeari dagokionez. Azken finean, Batasunaren helburua oso argia da: AIren aukerak sustatu, baina, aldi berean, gizabanakoen eskubideak, segurtasuna eta duintasuna bermatuz.
Oraingoz, isun handiak ez dira praktikan ezarri, baina litekeena da lehen salaketen inguruko ebazpen judizialak urte honetan bertan ezagutzea. Edonola ere, argi geratzen da enpresentzat ezinbestekoa dela Inteligentzia Artifiziala aplikatzeko moduak berraztertzea, orain arte baino ikuspegi arduratsuagoa erabiliz. Izan ere, arrisku teknologikoa ez da dagoeneko berrikuntzaren alde iluna soilik, baizik eta Europako legeriaren fokuan dagoen errealitate bat.