Prebentzio-neurriak indartzen ari diren arren, jokabide suizidak gora egiten ari direla azpimarratu dute adituek. Ez da gorakada «ikaragarria», baina bai egiturazkoa eta nahikoa nabarmena, arreta berriak eta ekimen komunitarioak martxan jartzeko. 2024an, 229 pertsona suizidatu ziren Hego Euskal Herrian: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan %21,3 igo zen kopurua (171 hildako), Nafarroan, aldiz, %8 jaitsi zen (58 kasu).
«Suizidioa ez da gertakari isolatua, baizik eta fenomeno sozial bat. Datu sendoak, koordinazioa eta prebentzio-estrategiak behar dira», azaldu du Cristina Blanco, Aidatu elkarteko presidenteak.
Bilboko ikerketa berria
Aidatuk, euskal suizidologiako elkarteak, Bilbon 2022 eta 2024 artean erregistratutako 1.636 kasu aztertu ditu, SOS Deiak zerbitzuaren datuekin. Lan hau Blancom berak gidatu du, Beñat Madariaga eta Ander Iturriaga suhiltzaileekin batera, biak EHUko suizidologian espezializatuak.
Txostenak ez du soilik estatistikak biltzen: gomendio praktikoak ere eskaintzen ditu, bai erakundeentzat, bai larrialdi-zerbitzuentzat eta komunitateko eragileentzat. Horien artean, protokolo bakarra ezartzea suhiltzaile, polizia, osasun-langile eta 112ko operadoreentzat, eta krisian dauden senideentzako arreta formakuntzan txertatzea.
Blancoren arabera, «erronka da ondorio horiek paperean gera ez daitezen. Politika publikoetan, prestakuntzan eta auzoetako prebentzioan gauzatu behar dira, bestela ezingo dugu heriotza saihestezinik ekidin».
Genero eta adinaren araberako errealitatea
Ikerketak erakutsi du 18 eta 29 urte bitarteko gazteen artean emakumeen artean nagusitzen direla autolesioak eta keinu ez-letalak. Adin-tarte horretan, abisuen %70-75 emakumeengandik datoz. Bestalde, 40-59 urte bitarteko gizonen artean suizidio hilgarriak dira nagusi. Adinekoengan, berriz, bakardadeak eta gaixotasun kronikoek dute pisu handiena.
Txostenak ere ohartarazi du gehienak etxe partikularretan gertatzen direla, batez ere emakumeen kasuan, eta diru-sarrera txikiagoak dituzten auzoetan. Bilboko Begoña auzoa da jokabide suiziden tasa handiena duena; Abando, berriz, txikiena.
Prebentzio komunitarioaren alde
Adituen ustez, suizidioaren prebentzioa ezin da soilik norbanakoaren ikuspegitik ulertu. «Eskolek, osasun-zentroek eta auzo-elkarteek elkarrekin egin behar dute lan, bereziki arriskuan dauden inguruetan», azpimarratu dute.
Horregatik, hezkuntza-eremuan detekzio goiztiarra sustatzea eta nerabeen ingurune familiarra eta soziala indartzea proposatzen dute. Jon Garcia Ormaza Bizkaiko Osasun Mentaleko Sareko psikiatrak azaldu duenez, «nerabeek babesgune egokia behar dute etxean, eskolan eta ingurunean. Lo-ohitura osasungarriak, jarduera fisikoa eta emozioak kudeatzeko gaitasunak erabakigarriak izan daitezke».
Seinaleak eta arreta
Adituek gogorarazi dute seinale oro kontuan hartu behar dela: sare sozialetan zabaldutako mezuak, agurra iradokitzen duten jarrerak, gauzak oparitzea edo kontu digitalak ixtea, lo-arazoak edo alkohol eta drogen kontsumoaren igoera.
«Suizidatzeko saiakera egiten duen pertsonak min psikologiko handia bizi du», ohartarazi dute eremu honetan lan egiten duten profesionalek. Horregatik, entzuteak eta elkarrizketa txiki batek ere bizitza salba dezake.
Elkarrizketa beharrezkoa
Duela urte gutxi arte pentsatzen zen suizidioaz hitz egiteak arriskua areagotzen zuela. Baina mito hori eraitsita dago, eta gaur egun gero eta gehiago ikusten da gaia partekatzea lagungarria dela. «Elkarri entzuteak eta esperientziak konpartitzeak pertsonak hobeto ezagutzen eta arazoari aurre egiteko gaitasun berriak garatzen laguntzen du», azaldu dute.
Hori dela eta, hainbat boluntariotza-erakundek arreta eskaintzen dute, pertsona batek behar duenean entzuteko prest egonda. Izan ere, eguneroko bizitzaren presan, tristura edo etsipenarekin bizi direnek sarri galdera bera egiten dute: nola egin aurre? Askotan erantzuna sinplea da: hitz egin eta entzun gaitzaten.
