Leioako campuseko Ireki Lei(h)oa Euskarari taldeak argitara eman duen azterlanak hausnarketa sakona ireki du Euskal Herriko Unibertsitatean. Taldeak salatu duenez, gradu askok “euskarazko” etiketa badute ere, praktikan ezin da bermatu ikasketa ibilbidea osorik euskaraz egitea, eta horrek ikasleen hizkuntza eskubideak urratzen ditu.
Agerraldi publikoan, taldeko kideek EHUri zuzenean egotzi diote «ardura politikoak ez hartzea» eta, ondorioz, «unibertsitate euskaldun baterako urratsak ez egitea». Haien ustez, arazoa ez da salbuespen bakan bat: egiturazko mekanismo batek sortzen duen hutsunea da.
Hautazkoak, ahulgune nagusiak: datuek erakusten dute sistemak gaztelaniara bideratzen duela ikaslea
Txostenak azaleratu duenez, Leioako fakultate eta gradu askotan derrigorrezko irakasgaiak euskaraz egiten dira, baina aukerakoetan hutsune nabarmenak ageri dira. Gehiengo orokorrak dio hautazkoen %40 inguru ez direla euskaraz eskaintzen, baina zenbait gradu konkretutan ehuneko horiek benetako errealitatea lausotzen dutela diote: badaude ikasketak non hautazkoen gehien-gehienak gaztelania hutsean dauden.
Eredu horrek, taldearen hitzetan, «euskararen normalizazioa administrazioaren barruan bertan oztopatzen» du, eta hizkuntza-eskubideen ikuspegitik, «zapalkuntza linguistiko sistematiko» bat eragiten du.
Elkarrizketek agerian uzten dute euskararen gutxiespena eta baliabide akademikoen eskasia
Ikerketaren bigarren adarrean, ikasle eta irakasleen testigantzek argi marraztu dute egunerokoan bizi den egoera. Elkarrizketek hainbat joera errepikatu dituzte: euskarazko klaseak gaztelaniazkoekin bateratzea, euskarari buruzko iritzietan infantilismoa eta euskarazko material akademikoaren falta edo inprobisatutako ekoizpena.
Egoera horretan, taldeak azpimarratu du irakasle gutxi batzuen militantzia izan dela euskarazko materiala sortu izanaren arrazoia, eta ez unibertsitatearen egitura edo planifikazioa. «Euskararen alde lan egiten duten irakasle batzuek bakarrik sostengatzen dute sistemak egin beharko lukeena», azaldu dute.
Txostenaren ondorioetan nabarmen ageri da EHUren egiturak Espainiako marko juridiko eta kulturalari erantzuten diola, eta ez Euskal Herriaren errealitate soziolinguistikoari. Hautazko bat euskaraz bermatzen ez denean, ohiko alternatiba gaztelania izatea da; bi hizkuntza horien artean aukera bakar modura jartzen da.
Horrek ondorio larriak ditu Ipar Euskal Herritik etorritako ikasleentzat. «Unibertsitateak gaztelania derrigorrezko ezagutza balitz bezala tratatzen du, eta horrek, praktikan, ikasle euskaldunak beraiek ere baztertzen ditu», salatu dute. Taldearen arabera, hautazkoen diseinuak argi uzten du unibertsitateak ez duela Euskal Herria nazio oso gisa ulertzen.
EHUren “hezkuntza duina” zalantzan: euskarazko ibilbidea ez da bermatzen
Taldeak gogor jo du hezkuntza sistemaren kalitatearen aurka. «Hezkuntza duina ezin da izan zapalkuntzarik onartzen duen hezkuntza, eta zapalkuntza linguistikoa hori bera da», nabarmendu dute. Hori dela eta, gaur egungo eredua ez dela “unibertsitate euskaldun eta euskaltzale” baten parekoa ondorioztatu dute.
Keinuen gainetik, taldeak mezu irmoa helarazi du: etorkizuneko profesionalek ezin dute beren jardun osoa euskaraz garatu, beren formazioa bera erdarara mugatuta badago. Horrek, haien ustez, euskararen etorkizun soziala bera arriskuan jartzen du.
Neurri politikoen beharra: hautazkoak euskaraz bermatzea lehen lerroan jarri dute
Agerraldia amaitzeko, taldeak eskatu die EHUri eta erakundeei «eginkizun politikoak bere gain hartzeko eta neurri ausartak abiarazteko». Hauen artean jarri dute lehentasuna: hautazko guztiak euskaraz modu eraginkorrean bermatzea; hizkuntza-eskubideen ikuspegia ikaste-prozesuaren erdigunean kokatzea; eta unibertsitatearen antolaketa Espainiako hizkuntza marko juridikotik askatzea.
Azkenik, taldeak argi utzi du gatazka linguistikoa ez dela kontzeptu abstraktu bat, baizik eta ikasleen eguneroko esperientzia zeharkatzen duen errealitatea: «Ordua da euskararen aurkako neurriak seinalatzeko eta unibertsitate euskaldunaren aldeko borroka politikoki kokatzeko».
