Uda beroa luzatzen denean eta belazeek emari gutxi dutenean, abereentzako bazka bilakatzen da kezka nagusietako bat. Hain zuzen, irailaren bueltan, larreak agortuta eta belarra gorritu samartuta, irtenbide eraginkor bat eskaintzen du naturak berak: hostoa jasotzea.
Baserrietan, “orria egitea” izenez ezagutzen den ohitura zahar hau ez da iraganeko kontua. Eguraldiaren gorabeherak direla eta, belarra ez bada nahikoa, edo azienda gose badago, zuhaitz-adar berdeak moztu eta zuzenean eskaintzen zaizkie animaliei. Bazka azkarra eta eraginkorra da hori, eta “garrazta” esaten zaio.
Zuhaitz mota ugari, bazka osasuntsua bermatzeko
Hostoa biltzeko orduan, landaredi askotarikoa erabiltzen da. Euskal Herriko baso eta bazterretan aurkitzen diren lizarra, haritza, artea, ezkia, urkia, astigarrak, hurritza edo sahatsa bezalako zuhaitzak aukeratzen dira, baita olibondoa, mertxika edo pinu gorria ere, besteak beste.
Zuhaitz horien hostoak mardul eta berde egoten dira oraindik irailaren erdialdera, eta une egokia izaten da adar muturrak moztu eta sortatan jasotzeko. Ohitura zaharrek diote ilunpean gordetzea dela aukerarik onena, argiak hostoa zimeldu eta elikagaiak gal ditzakeelako. Hosto horiek, negurako jasotzen badira, “orrilo”, “abar-hosto”, edo “hosto-xahar” izenez ezagutzen dira.
Lizar-hostoaren jakinduria
Baserrietako paisaian ohikoak dira oraindik lizar zuhaitzak, sarritan borda, etxe edo korten inguruan hazten direnak. Lizarra gaztetan lepatzen da, abereek irits ez daitezen adarretara, eta hortik hazten diren adar berriak izango dira ondoren hostoz jantzitakoak.
Lizarretik jasotzen den hostoari “lizar-hostoa” deitzen zaio, eta baita haritz motzetik datorrenari “motzaritz”. Hostoek ematen duten elikadura aberatsa dela eta, adar hauek moztu bezain laster eskaintzen zaizkie aziendari, edo lehortzeko prestatzen dira, negurako bazka gisa.
Hostoa, kalitatezko elikagai naturala
Hostoa banaka banaka kendu eta gordetzen bada, adarretik bereizita, “hosto-kima” deritzo. Jardun hori egiteko hainbat hitz daude: orri-gabetu, hostogetu, orria kendu… baina emaitza beti da berdina: bazka garbi eta elikagarria.
Ez da gutxi: 800 gramo hosto lehorrek kilo bat belar onduk adinako balio elikagarria duela esaten da. Horregatik, abereen dieta osatzeko baliabide bikaina da, ez bakarrik beharrak behartzen duenean, baita uda emankorra izan bada ere.
Noiz jaso hostoa? Iraileko ilbehera, unerik egokiena
Zuhaitzaren adarra noiz moztu jakiteko, ilbehera da erreferentziazko unea. Urte honetan, iraileko ilbehera irailaren 14tik 28ra bitartean izango da. Orduan, aizkora txikia eskuan hartu eta adar hostodunak prestatu daitezke, sortatan lotu eta tokirik egokienean zintzilikatzeko.
Eta untxiak badituzu, gogoan izan: zumarraren hosto berdea da haien gogokoena. Baserriko animalia guztientzako zerbait badu zuhaitzak!
Zuhaitzetako hostoa jaso eta gordetzea ez da iraganeko bizimoduaren aztarna hutsa, baizik eta jasangarritasunean oinarritutako jakintza praktikoa, oraindik ere baliagarria dena etxalde eta aziendaren ongizaterako.
