Euskal Herriko Unibertsitateko Bez-Ekofisko taldeko ikertzaileek abisu garbia eman dute: bertako basoak galtzen ari dira, eta horrekin batera, hegaztien dibertsitatea ere bai. Ikerketaren arabera, eukalipto landaketek habitataren aniztasuna murrizten dute, eta ondorioz, espezie ugari desagertzen ari dira ohiko basoetatik.
«Bertako basoak ez dira ordezka daitezkeen sistemak», azaldu du Unai Sertutxa, EHUko Landareen Biologia eta Ekologia Saileko ikertzaileak. Haren hitzetan, baso naturalek soilik eskaintzen dituzte hegaztiek bizirauteko behar dituzten baldintzak, eta horregatik, kontserbazioa eta lehengoratzea funtsezkoak dira.
Baso naturalen ordez: eukaliptoaren hedapena
Azken bi hamarkadetan, euskal paisaia berdearen kolorea aldatu egin da. Tokiko basoen ordez, pinu eta eukalipto sailak nagusitu dira, batez ere Bizkaian eta Gipuzkoan. 2005etik 2024ra bitartean, eukalipto landaketak bikoiztu egin dira. Pinuaren gaixotasunek eta paper industriaren eskaerak eraman dute aldaketa hori, baina horrek ondorio ekologiko kezkagarriak izan ditu.
Gaur egun, EAEko azaleren ia %55 zuhaitzek estaltzen dute, baina horietatik erdiak baino gehiago landaketak dira, eta eukaliptoaren pisua gero eta handiagoa da. Hazkunde azkarra eta etekin ekonomiko handia eskaintzen baditu ere, ikertzaileen arabera oso gutxi aztertu dira haren ingurumen-inpaktuak, eta datu berriek kezka piztu dute.
Hegaztiek salatzen dute aldaketa
EHUko ikertzaileek EAEko 60 baso inguru aztertu dituzte —autoktonoak, pinudikoak eta eukaliptodunak— hegaztien komunitateak alderatzeko. Emaitzek ez dute zalantzarako tarterik utzi: eukaliptoetan hegazti gutxiago eta espezie dibertsitate txikiagoa dago.
Sertutxaren esanetan, «hegaztien komunitatea sistemaren arabera erabat aldatzen da; eukaliptoetan espezie gutxiago eta oreka eskasagoa dago». Pinudietan, berriz, badira basoetako hegazti batzuk, baina ez dira baso naturaletan bezalako komunitate egonkorrak.
Bertako basoak: biodibertsitatearen giltza
Ikerketaren emaitzek erakutsi dute baso autoktonoak ez direla soilik basoko espezieen babesle, baizik eta larreetan edo sastraketan bizi diren hegaztientzako ere babesleku. «Landare autoktonoek baliabide ugari eskaintzen dizkiete hegaztiei: elikadura, habia egiteko guneak eta babes egokia», dio Sertutxak.
Bertako zuhaitz eta landareen aniztasuna oinarrizkoa da: hegaztiek nahiago dituzte landare autoktonoak, eta oso harreman eskasa dute espezie exotikoekin. EHUko adituek nabarmendu dute, gainera, fruitua ematen duten landareekin duten harremana bereziki estua dela, elikadura-katearen funtsezko zatia direlako.
“Ez da soilik natura kontua: estrategia behar da”
Ikerketaren arabera, biodibertsitatea zaintzeko ezinbestekoa da basoen kudeaketa eredu iraunkorrak ezartzea. Sertutxak azpimarratu duenez, «hegaztien dibertsitateari eutsi nahi badiogu, ezinbestekoa da baso autoktonoak babestea eta lehengoratzea».
Horregatik, EHUko ikertzaileek eukaliptoaren erabilera birplanteatzeko garaia dela uste dute. «Bizkaian, eukaliptoak landatzeko debekua amaitzear dago 2025ean, eta orain da erabaki estrategikoak hartzeko unea», azaldu du Sertutxak. «Agian hobe da beste bide batzuk jorratzea eta baso naturalen aldeko apustua egitea».
Etorkizuneko erronka
Eukaliptoaren hazkunde azkarrak eta bere errentagarritasun ekonomikoak tentazioa sortzen dute bere hedapena mantentzeko. Hala ere, EHUko ikerketak erakusten du ekonomia azkarrak naturaren erritmoa ez duela ordezkatzen. Ikertzaileek ondorioztatu dute bertako basoak direla gure biodibertsitatearen eta ekosistemaren etorkizunaren giltza. «Baso naturalak dira gure babesik onena, bai hegaztientzat, bai gizakiontzat», laburbildu du Sertutxak.
