Caddo herria, jatorriz Texas, Louisiana, Arkansas eta Oklahomako lurraldeetan sustraitua, behartua izan zen bere eremu naturaletik alde egitera. Gaur egun, Oklahoma estatuan bizi dira gehienak, eta 7.000 lagun inguruk osatzen dute nazioa. Egun, erronka nagusia argia da: nortasuna eta batez ere hizkuntza bizirik mantentzea.
Alaina Tahlate ekintzaile gaztea buru-belarri aritu zen hizkuntza jasotzen eta azken hiztunen ezagutza gordetzen. COVID-19aren garaian, zazpi hiztun zaharrekin lanean ari zela, bost galdu zituen gaitzaren ondorioz. 2023an, Katherine Proctor hil zen 104 urterekin, eta orduan, Edmond Johnson bilakatu zen bere aliatu bakarra.
Johnson zaharrak Vietnamen bizitako pasadizo bat kontatu zion Tahlateri, presioari aurre egiten laguntzeko: helikopterotik oihanetara jauzi egin behar izan zuen garaia. «Ezin duzu zalantzan jarri gai zaren ala ez, zeren galdetzen badiozu zure buruari, dagoeneko zalantzak dituzu». Gazteak gogoan hartu zuen irakaspena: ez etsitzeko gonbita.
Hizkuntza “lo dago”
Johnsonen heriotzarekin batera, ez da gelditzen caddoa ondo hitz egiten duenik. Belaunaldi zaharrenek –70 eta 80 urte ingurukoek– txikitatik ikasi zuten, baina eskolak ingelesera behartu zituen, eta hizkuntza galdu zuten etxean. Hala ere, Tahlatek argi dauka: «Caddoa ez da hil, lo dago. Hizkuntza bat hilda dagoela esan dezakegu jendeak erabiltzen ez badu».
Bere asmoa hizkuntza berriro komunitatean txertatzea da, etxeetan, administrazioan eta bizitzako arloetan toki berriak bilatuz.
Etorkizunerako hazia
Ekintzaileak baikortasunez begiratzen dio etorkizunari. Ume batzuk dagoeneko ari dira caddoa ikasten, eta hortik etxera itzuliko den bidea ikusten du. «Orain ikasten ari diren txiki horiek handitzen direnean, seme-alabei caddoz hitz egingo diete. 80 edo 90 urtean lehen aldiz gertatuko da hori berriz: caddoa lehen hizkuntza izango duen haur baten jaiotza».
Horixe da Tahlateren ametsa: hizkuntza komunitatearen bihotzean berriz kokatzea, eta behinola galdua zirudien arnas-haria belaunaldi berrien ahotik berpiztea.
