Euskararen aldeko mugimenduak une erabakigarrian bizi du bere historia garaikidea. Urtebete igaro da Euskalgintzaren Kontseiluak euskararen egoera “larrialdi linguistiko” gisa definitu zuenetik, eta ateo, Bilboko Kafe Antzokian, erakundeak balantzea egin zuten: atzerakada ez da eten, eta arriskuak areagotu egin dira.
Kontseiluko idazkari nagusi Idurre Eskisabelek argi adierazi du: «Azken hamarkadetako suspertze aroa amaitu da, eta atzeraldiaren mehatxua gero eta agerikoagoa da. Etorkizuna dago jokoan». Hala ere, ez du mezua kezkara mugatu nahi izan: itxaropenerako gonbidapena ere egin du, euskaltzale guztiak berriro mobilizatzera deituz.
Abenduaren 27an, Miribilla piztuko da
Kontseiluaren helburua abenduaren 27an Bilbao Arenan egingo den ekitaldia euskaltzaletasunaren berpizkundearen abiapuntu bihurtzea da. Euskara eta bere hiztunak hauspotzeko unea dela uste dute, eta egun horretan milaka lagun elkartzea espero dute. «Euskaltzaleon garaia da. Biltzekoa, arnasa hartzekoa eta elkarrekin piztekoa», adierazi du Eskisabelek.
Topaketa horrek kulturaren eta musikaren inguruko izaera izango du, euskarazko sorkuntzak eta artisten lanak lehen lerroan jarriz. Antolatzaileek azaldu dutenez, xehetasunak datozen asteetan zabalduko dira, baina «euskararen soinu-banda» izango da ekitaldiaren oinarrietako bat.
Sarrerak urriaren 16tik aurrera eskuratu ahal izango dira Pizkundea.eus atarian, 10 euroko ekarpenaren truke. Kontseiluaren arabera, kopuru horrek «artisten lana eta antolakuntza gastuen zati bat estaltzen lagunduko du, baina batez ere konpromisoaren seinale» izango da. «Sarrera duenak joaterik ez badu, hobe besteren bati oparitzea», gomendatu dute.
Larrialditik indarraldira
Kontseiluak gogorarazi du iazko Euskararen Egunean hartu zuela erantzukizuna “larrialdi linguistikoa indarraldi bihurtzeko”. Horretarako, azken urtean Batuz Aldatu dinamikaren barruan lan egin dute, eta 110 eragile sozial baino gehiagoren ekarpenekin Itun Soziopolitiko berrirako oinarriak aurkeztu dituzte.
Eskisabelek azaldu du «adostasun zabala behar dela euskarari etorkizuna emango dion hizkuntza-politika baterako», eta urrats berria hori zabaltzea izango dela. Horretarako, ezinbestekotzat jo du euskaltzaletasunaren komunitatea berriz aktibatzea: «Euskara kinka larrian izan den bakoitzean, euskaltzaleen ekimena izan da pizkundearen iturria».
Hizkuntzaren egoerak abisu gorriak piztu ditu
Euskararen egoerari buruzko datuek erakusten dute atzerakada gero eta handiagoa dela. VII. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, euskararen erabilera jaitsi egin da lurralde guztietan:
- Ipar Euskal Herrian, hiztun kopuru erlatiboa behera doa.
- Nafarroan, hamar ikasletik sei ez dira euskararekin harremanetan jartzen beren ikasketetan.
- Euskal Autonomia Erkidegoan, erabilera jaitsi da gune euskaldunenetan ere.
Egun, hiztunen %17,5ek soilik erabiltzen dute euskara erdara baino gehiago, eta askotan, aukera faltak mugatzen du erabilera hori.
Horri gehitu behar zaio UEMAren enkarguz Siadecok egindako proiekzio demografikoa: aurreikuspenen arabera, 2036rako Hego Euskal Herrian ez da arnasgune osorik geratuko, hau da, euskararen erabilera %80tik gorakoa den herririk. 1991n hiztunen %7,2 bizi ziren halako eremuetan; 2021ean %2,9; eta 2036an, %0,2ra jaits liteke.
Ofizialtasun partziala eta oldarraldi berriak
Eskisabelek gogorarazi du euskararen minorizazio egoerak oinarri egiturazkoa duela: hizkuntza ofiziala da Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, baina ez Nafarroa osoan, eta ezta Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ere. «Ezin da hizkuntza-politika sendo eta iraunkorrik egin ofizialtasun osorik gabe», salatu du.
Horrez gain, ohartarazi du azken urteetan oldarraldi politiko, judizial eta mediatikoek mehatxupean jarri dutela dagoen koofizialtasuna ere. «Desofizializazio prozesu batean gaude, eta larritzeko osagai guztiak baditugu», adierazi du idazkari nagusiak.
Etorkizuna jokoan
Egoeraren larritasuna gorabehera, Kontseiluak itxaropenari eutsi nahi dio. Eskisabelek deia egin du «pizkunde berri bat abiarazteko»: «Euskaltzaleon indarra izan da historian behin eta berriro bultzada erabakigarria. Orain, berriro, ekinaldi berrirako garaia da: euskara lehen lerrora ekarri eta jauzi bat emateko unea».
Horregatik, abenduaren 27ko topaketa ez dute soilik ekitaldi kultural gisa aurkezten, mugimendu kolektibo baten pizgarria baizik. «Etorkizuna jokoan dago, eta euskararen aldeko arnasa berriz elkarrekin hartu behar dugu», esan du.
