Etxarri Aranatzen egindako urte amaierako batzarrean, UEMA Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak etorkizunari begirako mezu argia plazaratu du: orain arteko hizkuntza politikek ez dute balio izan euskararen gainbehera geldiarazteko, eta norabide aldaketa sakona behar da. Testuinguru horretan, Mankomunitateak bere egitura indartu du, Urdiain eta Zeberio udalerriak kide berrien artean hartuta.
Bi udal horiek batzearekin, UEMAk 120 udalerri biltzen ditu jada, eta 355.000 biztanle inguruko komunitatea ordezkatzen du, euskararen arnasgune nagusien sare gisa.
Datuen abisua: arnasguneak arriskuan
Batzarrean egindako hitzaldian, Martin Aramendi UEMAko lehendakariak kezka handia adierazi du azken azterketa demolinguistikoek erakusten duten joeragatik. Haren esanetan, egungo politikekin jarraituz gero, «2036rako aurreikuspenek alarma gorri guztiak pizten dituzte», euskararen presentzia soziala ahultzen ari delako eta arnasguneak desagertzeko arriskuan daudelako.
Aramendik azpimarratu du arazoa ez dela etorkizunekoa soilik, baizik eta dagoeneko arlo askotan antzematen direla atzerakada zantzuak.
Erakundeen erantzuna, ezinbestekoa
UEMAko lehendakariaren arabera, egoera horrek erantzun politiko irmoa eskatzen du, eta ardura nagusia erakunde publikoena da. «Orain arteko hizkuntza politikek eman dute beren neurria; datuek erakusten dute aldaketarako garaia dela», adierazi du, eta ohartarazten du inertziei eustea ez dela aukera bat.
Ildo horretan, gogorarazi du uztailean milaka herritar mobilizatu zirela udaletxeen aurrean, euskararentzat babes juridikoa, justizia eta arnasa eskatzeko. «Herritarrek argi hitz egin dute, eta 2026an horri erantzutea dagokigu», dio Aramendik.
Lege-babesa eta akordio politikoak helburu
UEMAren helburua, haren esanetan, argia da: euskarak benetako lege-babesa izan dezan beharrezkoak diren akordioak lortzea. Horretarako, Mankomunitateak bere esku dagoen guztia egingo duela adierazi du, erakundeen arteko adostasunak bultzatzeko.
Testuinguru horretan kokatzen du “pizkunde berriaren” ideia ere. Aramendiren ustez, pizkunde hori kalean hasiko da, herritarren eta euskaltzaleen eskutik, baina erakundeek ezin dute albo batera begiratu. Horregatik, UEMAk bat egiten du Euskalgintzaren Kontseiluak abenduaren 27rako Bilbon antolatzen duen ekitaldiarekin, eta herritarrei bertaratzeko deia egiten die.
Desadostasunak batzarraren ondoren
Batzarrak, ordea, ez du adostasun osoa ekartzen. Bilkuraren ostean, EAJk UEMAn dituen ordezkariek publikoki adierazi dute ez daudela ados Mankomunitatearen kudeaketako hainbat erabakirekin, eta horren ondorioz, abstentzioa aukeratu dute bozketan.
Jeltzaleek azaldu dutenez, 2026rako aurreikusitako bazkideen kuoten %3ko igoerak zama handiegia suposa dezake zenbait udalentzat, bereziki txikienentzat. Haien iritziz, UEMAk baditu nahikoa baliabide ekonomiko datorren urtea kuotak igo gabe kudeatzeko.
Giza baliabideen hazkundea, aztergai
EAJk kezka agertu du, halaber, aurrekontuko lehen kapituluaren bilakaeragatik, giza baliabideetara bideratutako gastua etengabe handitzen ari dela iritzita. Horren aurrean, Mankomunitatearen bideragarritasuna bermatzeko azterketa sakon bat egitea proposatzen dute.
Jeltzaleen ustez, UEMAren jarduna berrantolatzeko garaian kontuan hartu behar da hainbat udalerrik dagoeneko badituztela euskara zerbitzu propioak edo teknikariak. Horregatik, koordinazioa lehenetsi behar dela diote, «duplizitateak saihesteko eta gastua neurrian egiteko».
